Hàng ngày chúng ta nhận được nhiều thông tin về thanh niên “ngáo đá” với nhiều hành vi bạo lực nguy hiểm tới tính mạng bản thân và người ngoài tới mức mất nhân tính – những hành vi này không thể xảy ra ở người bình thường. Các nhà khoa học đã nghiên cứu và có chứng cứ giải thích nguyên nhân gây ra sự mất điều chỉnh hành vi do methamphetamine gây ra.

Methamphetamine (còn gọi là meth, tinh thể, bột đá và đá, v.v…) là một chất kích thích gây nghiện cực mạnh có công thức hóa học giống amphetamine, màu trắng, không mùi, bột tinh thể có vị đắng và rất độc hại tới trạng thái tâm thần và sức khỏe nói chung.

Methamphetamine là nguyên nhân làm cho các tế bào thần kinh phóng thích số lượng lớn các chất vận chuyển thần kinh tự nhiên (chủ yếu là dopamine) hoặc ngăn cản  phục hồi cần thiết của các chất vận chuyển thần kinh này giữa các tế bào thần kinh. Kết quả là não bộ tràn ngập dopamine ở những vùng não bộ kiểm soát hành động, kiểm soát cảm xúc, thúc đẩy hành vi, … Các nhà khoa học gọi quá trình diễn tiến này là hệ thống thưởng (reward system).

Methamphetamine phát tán rất nhanh chóng trong não bộ gây sảng khoái tức thì và cao độ. Nhưng khoái cảm này cũng biến mất nhanh chóng nên người dùng thường dùng thêm liều nữa để “say sưa cấp tốc” với màu sắc biến dị không phân biệt được hình ảnh không gian thật giả và cũng vì lý do này nên nhiều người dùng liều cao từ đầu nên nhanh chóng trở thành “ngáo” ngay sau hút. Hầu hết người nghiện bắt đầu thử dùng ma túy vì tò mò và hệ thống thưởng thúc ép tìm kiếm ma túy để được sảng khoái và khi đã dùng thì không thể điều chỉnh hay kiểm soát được hành vi của mình nữa. Đây là chính là nguồn gốc của những hành vi bạo lực mất nhân tính trước và sau khi dùng methamphetamine.

Một thanh niên ở quận 8 được bác sĩ yêu cầu đã mô tả một ví dụ về ảo thị sau chơi hàng đá như sau: nhìn mặt bác sĩ lúc thật lúc lạ, lúc gần lúc xa như đang “dí” sát, phía sau là màu đỏ đậm lạt như đang cháy, không biết sợ và không biết sẽ làm gì cho đến khi “tỉnh tỉnh”, không bị kích thích thì ngủ. Người mẹ ngồi cúi lặng lẽ nhìn con trai có lẽ đang nghĩ đến nguy cơ ngáo đá sau này.

Thanh niên thứ 2 (cùng ở quận 8) đến khám với người cha tướng mạo phong ba nhờ bác sĩ giúp đỡ vì cháu gày còm và lười biếng do đã dùng hàng “đá” hơn 2 năm. Ông khẳng định ông đã “cai” được cho con và yêu cầu bác sĩ kê toa “thuốc gì cho ăn được và nhanh nhẹn một chút”, “ hiện cháu chậm xìu, cái gì cũng sợ mà nói hay hỏi tới thì giật mình bừng tỉnh trả lời ngay được vài câu rồi đâu lại vào đấy”.

Dùng methamphetamine dài ngày sẽ xuất hiện triệu chứng lo âu, lú lẫn, mất ngủ, rối loạn tính khí và rất dễ hung hăng đồng thời rất đa nghi, ảo thị màu đỏ, thường nghe tiếng nói xấu liên quan và hoang tưởng. Nguyên nhân do thay đổi các hóa chất và phân tử trong não dẫn đến cử chỉ tay chân không chính xác, nói năng không trôi chảy. Sự thay đổi trên còn tác động đến cấu trúc và chức năng của các vùng não có liên kết với cảm xúc và trí nhớ như lờ đờ và hay quên.

Hiện nay, vào những đêm trực cấp cứu cuối tuần hay dịp nghỉ lễ tại Bệnh viện Tâm thần Tp HCM thường có những bệnh nhân “ngáo đá” may mắn do chính bạn bè, một số trường hợp có thêm cảnh sát hoặc người nhà đưa vào, khó tiếp xúc hơn vì đang hung hăng và thường xuyên gây áp lực, náo loạn với bác sĩ và điều dưỡng trực. Đây chính là thời điểm dễ xảy ra nguy cơ tấn công bạo lực đối với nhân viên y tế và rất khó tránh khỏi đối với bệnh nhân tâm thần khác.

Để tránh các hậu quả trên, ngoài việc ngăn chặn lưu hành bất hợp pháp ma túy, biện pháp phòng ngừa là quan trọng nhất, trong đó truyền thông giáo dục cho thanh thiếu niên hiểu về ma túy và sự tham gia của gia đình, của các tổ chức cộng đồng có thể mang lại nhiều hiệu quả hơn.